Oefenen

Tool: Een andere start

Als je binnenkort bijvoorbeeld een gesprek hebt waarin je de voortgang van werkzaamheden wilt bespreken, stel de ander dan eens de vraag: Wat houd je bezig? Of waar wil je het over hebben? Volg vervolgens de ander in zijn pad. Misschien kun je zelf ook nog een paar vragen bedenken die jij prettig vindt om er Meebewegen mee in gang te zetten.

Reflectievragen

• Wanneer gaat Meebewegen je makkelijk af? Wanneer niet? Bij wie vooral (niet)?
• Wat belemmert je om soms Mee te Bewegen? En hoe kan je deze (mentale) belemmiering wegnemen of daarom omheen laveren en een nieuw paadje aanleggen?
• Waarop kun je nog meer Meebewegen?

Oefenen

Tool: Vragen voor verstrooiing

Soms kunnen licht verstorende vragen het gesprek al kantelen. Hieronder enkele voorbeelden. Bedenk met welke je uit de voeten kunt en breng deze in op het moment dat het gesprek kenmerken heeft van voortkabbelen, rondcirkelen of onderhuids schuren. Enkele van de vragen hieronder zijn zingevingsvragen (met dank aan Minke Tromp in haar mastercourse Maieutiek (2018), in de categorie vragen op zielsniveau):

• Wat betekent dit nu voor jou?
• Wat is hierin belangrijk voor jou?
• Wat raakt je hierin het meest?
• Kan het zijn dat het in dit gesprek eigenlijk gaat over … ?
• Is dat zo (naar aanleiding van een uitspraak van de ander)?
• Ik wil het over iets anders hebben. Is dat ok?
• Ik onderbreek je even. Ik vraag me namelijk af …

Reflectievragen

• Hoe ziet jouw Afbewegen er meestal uit? Een vloeiende beweging, van Meebewegen naar Afbewegen, of meer abrupt? Of houd je er niet zo van?
• Is jouw Afbewegen een meer verstandelijke overweging of meer een emotionele overweging? Vraag je af of je dan vooral gemak of spanning ervaart.
• Wat heb je nodig of kan je doen om meer, minder of ander te gaan Afbewegen?

Oefenen

Tool: Emotioneel Ontladen

Hoe voelt spanning bij jou? Denk eens terug aan een moment of situatie van ongemak, stress, druk of een andere, niet zo prettige emotie. Vraag je af waar de sapnningzit en hoe je dat weet of voelt. Bij de een is dat in de vorm van hoofdpijn, de ander krijgt buikpijn of trekt zijn schouders op. Hoe ga je vervolgens met die spanning om? Bedenk als laatste of er een parallel te trekken is hoe jijzelf met spanning omgaat en hoe je met andermans spanning omgaat.

Reflectievragen

• Hoe zorg jij voor Ontlading bij jezelf?
• Wat kun je nog leren over het toepassen van humor in je werk?
• Bedenk drie redenen waarom je wel Ontlaadt en waarom je dat niet doet. Toets jezelf nog eens extra door bij elk antwoord nog even de vraag te stellen 'hoe weet/zie/denk ik dat?'. Bijvoorbeeld: ik ga niet Ontladen als ik zie dat de ander de spanning kan Verdragen. Hoe zie ik dat? Ik zie dat de ander nog kan nadenken en redeneren.

Oefenen

Tool: Opmerken door te kijken en te luisteren

Deze oefening beschrijft een interview in het programma café Weltschmertz als voorbeeld van Opmerken. In dit interview zijn verschillende zaken Op te merken. Kijk eens of je het ziet en hoort.

Arno Wellens (journalist) interviewt Richard Korver (advocaat) over de financiering van het rechtssysteem. Richard houdt een pleidooi voor het filmen van incidenten als burger. ‘Ik juich dat zeer toe, want zonder beelden was het in de zaak Mitch Henriquez nooit tot een veroordeling gekomen, nooit.’
Arno beaamt dat en zegt: ‘Het is gewoon knetterhard bewijs.’ Hier begint Richard te nuanceren: ’Ja, maar het is ook levensgevaarlijk, want je moet je altijd afvragen wat je niet ziet op deze beelden. Wat was de aanleiding, de context, wat gebeurde er omheen?’.
Richard geeft hier aan dat wat je ziet, de werkelijkheid lijkt te zijn, maar tegelijkertijd is er ook iets buiten jouw beeld en is er dus tevens een andere werkelijkheid. Filmen kan daarmee zowel zinvol zijn, alsook risicovol. Daar waar we als mens de neiging hebben te ‘varen’ op hetgeen we zien (‘what you see is all there is’, een filter volgens Kahneman) is het tevens nuttig daarover kritische vragen aan jezelf en de ander te stellen.

Het bovenstaande fragment is te zien van: 45:15 tot 46:40 min.
https://www.youtube.com/watch?v=jiHFcO1UHfI

Bovenstaand interview toont een levendige en beweeglijke Richard. Hij praat makkelijk, in een hoog tempo, is beweeglijk in zijn lichaamshouding en specifiek met zijn handen. Toch zijn er ook momenten waarop er zowel in lichaamshouding als in spraak meer traagheid is. De lach is van zijn gezicht, hij zit stiller, praat langzamer en is gedurende fracties van secondes stil. Als kijker en luisteraar is het volgende Op te merken: zijn taal, tempo, volume en beweeglijkheid veranderen op bepaalde momenten. Welke informatie kun je halen uit de veranderingen hierin?

Reflectievragen

• Waar zit jouw talent in Opmerkzaamheid? Is dat taal, beeld of juist gevoel? En welke zou je meer willen Ontwikkelen?
• Wat Merk jij Op in taal? Kun je nog vijf andere aandachtspunten benoemen die je kunnen opvallen?
• Wat is jouw grootste verstoorder in gesprekken als het gaat om Opmerken? Enkele mogelijkheden zijn: jouw gedachten, het vorige gesprek of het komende gesprek, dat wat je voelt, vooroordelen ...
• Wat is jouw perspectief op de wereld en de ander en waaruit blijkt dat?

Oefenen

Tool: Micro en Macro

Wissel eens van perspectief in een gesprek. Verbeeld je dat je een microbioloog bent en vervolgens astroloog. Of stel je voor dat je een architect bent of juist een bouwvakker. Stel vanuit dat perspectief je vragen en ga op Onderzoek uit.

Reflectievragen

• Wat is vooral blijven hangen bij jou nadat je hebt gelezen over de verschilmaker Onderzoeken? Wat is daarvan de betekenis voor jou?
• Welk gebied van Onderzoek is voor jou nog onontgonnen terrein en wat staat je dan te doen?
• Hoe kun je je nieuwsgierigheid prikkelen en welke opdracht kun je je zelf geven?

Oefenen

Aandacht voor Tijd

Geef gedurende een dag bovengemiddeld aandacht aan de Tijd. Neem de Tijd bijvoorbeeld voor:

• Het verhaal.
• Uitleg of waarom.
• Het besluit (goed/juist/uitgesteld/politiek).
• Wat er komt.
• De relatie.
• De emotie.

Reflectievragen

• Wat voor tijd wil jij jezelf meer gunnen in gesprekken?
• Op welke indicatoren voor Tijd kiezen ben je meer alert?
• Welk van de drie begrippen Serendipiteit, Emergentie en Synchroniciteit heeft bij jou een ander bewustzijn gecreëerd en misschien zelfs een praktische toepassing?

Oefenen

Tool: Jezelf de tijd geven

Uitzoomen vraagt soms wat tijd. Die tijd lijkt er niet altijd te zijn in een gesprek. Mensen houden in het algemeen niet zo van stiltes en zijn geneigd deze snel te vullen met woorden. Bedenk minimaal drie mogelijkheden hoe je jezelf tijd kunt geven om Uit te zoomen, met of zonder woorden. Enkele voorbeelden zijn: wegkijken en even peinzen, voorstellen een kopje koffie te pakken, 'vulwoorden' te gebruiken zoals 'tja', 'goh' of 'hmm' en ondertussen nadenken. Welke andere drie mogelijkheden zie jij nog? Pak vervolgens de meest passende eruit en gebruik deze de eerstvolgende keer in een gesprek op het moment dat het zinvol is en je jezelf even wat ijd wilt gunnen om ergens op te reageren.

Reflectievragen

• In hoeverre vind je jezelf een reflective practitioner? Ben je je bewust van je 'knowing-in-action' en wat je precies doet wanneer je 'reflection-in-action' toepast?
• Welke luchtigheid kan je voor jezelf loslaten op Uitzoomen? Het lijkt vooral een ernstige bezigheid, maar zit er voor jou ook een meer luchtige kant aan en wat dan precies?

Oefenen

Tool: Professioneel nabij zijn

Elke dag neem je je professionele kunde mee: kennis, ervaring en unieke kwaliteiten. dit is je 'tacit knowledge'. Denk terug aan enkele magische momenten in gesprekken waarin dit op de achtergrond aanwezig was, er vertrouwen ontstond en je een veilige ruimte creëerde voor iemand anders. Schrijf zoveel mogelijk op van die kennis, ervaring en unieke kwaliteiten. Zet je bescheidenheid even aan de kant. Klaar? Doe er een symbolische strik omheen en gooi het weg. Want wat er is, hoef je niet te bewaren.

Reflectievragen

• Wanneer lukt het jou om Aanwezig te zijn in gesprekken en hoe?
• Welke wens heb je om meer Aanwezig te zijn in gesprekken? Wat levert het jou en de ander op?
• Hoe nabij durf je te zijn?

Oefenen

Tool: Van omzeilen naar Verdragen

Ieder van ons heeft neigingen om bepaald ongemak te omzeilen. bijvoorbeeld het ongemak van stiltes die sommige mensen al te graag opvullen met tekst. Of de neiging te helpen om een schuldgevoel te voorkomen. Of de neiging te gaan sturen als een ander fouten maakt. Welke neiging herken je bij jezelf? Bedenk hoe je de neiging kunt Verdragen in plaats van ernaar te handelen. Visualiseer hoe het eruitziet als het lukt: wat zeg je dan, wat doe je dan? Probeer het de komende dagen uit.

Reflectievragen

• Kun je je een moment herinneren waarop je je ervan bewust was dat je aan het Verdragen was? Wat ging er door je hoofd en wat maakte dat je deed wat je deed?
• Welke kwaliteit van jou maakt het mogelijk dat je kunt Verdragen?
• Wat is de waarde van Verdragen voor jou?

Oefenen

Je mate van Onthulbaarheid

Ga eens in gesprek met iemand met wie je niet een-twee-drie praat over het onderwerp Onthullen. Zo kun je namelijk toetsen in hoeverre je iets over jezelf prijsgeeft. Probeer met elkaar uit te vogelen:

• Of je liever praat of luistert.
• Waarover je vooral praat (dingen, ideeën, anderen, jezelf of wat dan ook) als je praat.
• Je mate van (on)bescheidenheid.
• Je oog voor belangen, van jezelf, de ander en het grote geheel.
• Hoe je eigen impulsen kunt waarnemen en beteugelen.
• Waar je jezelf meestal geplaatst ziet in gesprekken: boven/ gelijkwaardig/ onder ten opzichte van de ander.

Vraag je af in hoeverre deze antwoorden informatie geven over jouw mate van Onthulbaarheid.

Reflectievragen

• Wat weerhoudt je ervan om eerlijk te zijn, tekortkomingen te laten zien?
• Wat levert het je op om spaarzaam met je Onthullingen om te gaan?
• Welke betekenis wil jij geven aan de gesprekken die je voert?